Astma - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Astma to - ogólnie rzecz ujmując - stan chorobowy, w którym drogi oddechowe ulegają zwężeniu, puchną i produkują nadmierną ilość śluzu. W efekcie występują trudności w oddychaniu, świszczący oddech i kaszel. Dwie najpowszechniejsze formy astmy to astma oskrzelowa i astma sercowa. Zgodnie danymi Światowej Organizacji Zdrowia, astma oskrzelowa to choroba cywilizacyjna, na którą do 2025 roku będzie cierpiało około 400 milionów ludzi na całym świecie. Ze statystyk wynika, że ostre ataki astmy, lub powikłania choroby skutkują śmiercią 180 tysięcy pacjentów rocznie. W Polsce na astmę choruje ponad 2 miliony dorosłych i ponad 1,5 miliona dzieci. Z danych wynika, że zaledwie 15 proc. dzieci i 25 proc. dorosłych dostatecznie szybo poddaje się odpowiedniej terapii.

Astma sercowa

Astma sercowa, właściwie dychawica sercowa napadowa, to jeden z objawów przewlekłej niewydolności układu krążenia pochodzenia sercowego. Jej główne symptomy obejmują doświadczanie duszności w nocy, która jest wywoływana przepełnieniem łożyska naczyniowego w krążeniu małym, ponieważ pozostawanie w pozycji leżącej zwiększa ciśnienie w naczyniach włosowatych. W efekcie następuje duszność wdechowo-wydechowa, a czasem także obrzęk płuc.

Nierzadko u osób starszych w wyniku lewokomorowej niewydolności serca odnotowuje się zwiększone prawdopodobieństwo świszczącego oddechu, duszności i kaszlu. Nasilenie symptomów zwykle ma miejsce w nocy i po wysiłku fizycznym. W celu zdiagnozowania choroby wykonuje się EKG, radiogram klatki piersiowej i rozpoznaje objawy choroby niedokrwiennej serca oraz niewydolności serca.

Astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa, czyli dychawica oskrzelowa, jest chorobą zapalną powodującą skurcz oskrzeli i gromadzenie się w nich gęstego śluzu, co skutkuje zmniejszeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych.Wśród form dychawicy skrzelowej wymienia się astmę:

• sporadyczną, która cechuje się atakami o relatywnie krótkim czasie trwania i symptomami ujawniającymi najwyżej raz w tygodniu
• przewlekłą lekką, która odznacza się objawami występującymi rzadziej niż raz dziennie; ataki przeszkadzają w odpoczynku nocnym i zaburzają codzienne funkcjonowanie
• przewlekłą umiarkowaną, w której symptomy ujawniają się raz dziennie, utrudniony jest sen i podejmowanie aktywności fizycznej
• przewlekłą ciężką, która cechuje się codziennymi objawami, częstymi atakami i koniecznością znacznego ograniczenie aktywności fizycznej

Przyczyny astmy

Astma rozwija się w wyniku długotrwałego stanu zapalnego, który zwykle jest wywoływany alergią. Przewlekły stan zapalny wywołują zwykle trzy główne czynniki: alergen, swoiste przeciwciała IgE oraz komórki układu odpornościowego.

Najpowszechniejsze alergeny powodujące rozwój astmy oskrzelowej to odchody roztocza kurzu domowego. W jednej łyżeczce kurzu znajduje się tysiąc roztoczy, a w używanej na co dzień pościeli - 10 tysięcy. Roztocza odżywiają się przede wszystkim fragmentami skóry i naskórka, które organizm cyklicznie zmienia, ludzie zaś wdychają te alergeny np. sprzątając. Poza tym, alergia może być wywoływana przez zwierzęta (nie tylko psy i koty, lecz także chomiki, myszy, kanarki, czy papugi), jak również pyłki traw, drzew, chwastów, zarodniki pleśni, itd.

Astma może być też wywoływana przez atopię, czyli reakcję o podłożu genetycznym polegającą na nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej na małe dawki antygenów. W efekcie następuje nadmierne wytwarzanie przeciwciał IgE, które stanowi symptom alergiczny.

Wśród pozostałych czynników wywołujących alergię wymienia się:

• infekcje wirusowe
• zanieczyszczenie powietrza, np. dym, pyły
• silne emocje i stres
• niektóre leki, w tym beta-blokery, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen
• określone konserwanty
• zimne powietrze
• spaliny

Czynniki ryzyka

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju astmy, to:

• posiadanie krewnego z astmą
• zmaganie się z inną alergiczną chorobą, np. atopowym zapaleniem skóry, czy alergicznym nieżytem nosa
• nadwaga
• palenie papierosów (także bierne)
• silne narażenie na spaliny i inne rodzaje zanieczyszczeń
• narażenie na wyzwalacze alergii, takie jak środki chemiczne stosowane w rolnictwie i produkcji
• niska masa urodzeniowa

Objawy astmy

Do głównych objawów astmy należą:

• duszności
• ucisk w klatce piersiowej
• świszczący oddech
• kaszel

Ataki duszności występują zwykle porach nocnych i nad ranem. Napad choroby często wiąże się z uciskiem w klatce piersiowej, kłopotami z zaczerpnięciem powietrza oraz niezdolnością do wykonania aktywności fizycznej.

Choroba przebiega z różnym nasileniem. Przy odmianie sporadycznej czy przewlekłej lekkiej ataki duszności i kaszlu nie są częste, ale ustępują samoistnie lub po zażyciu wziewnego leku rozszerzającego oskrzela. Przy postaci przewlekłej umiarkowanej i przewlekłej ciężkiej ataki są częste i bardzo utrudniają aktywność, ulgę może przynieść wówczas większa dawka leków.

Leczenie astmy

W zależności od stopnia nasilenia choroby stosuje się określoną formę terapii. W niektórych przypadkach odseparowanie się od alergenów hamuje rozwój choroby.

Lekarze polecają unikanie kurzu i otaczanie się materiałami przyjaznymi dla alergików. Objawy alergii są intensyfikowane przy przebywaniu w pomieszczeniach z dywanami, grubymi zasłonami i tapicerowanymi meblami. Poleca się zabezpieczenie szafek przed gromadzeniem kurzu poprzez ich przeszklenie lub wmontowanie drzwiczek. Ponadto rekomendowane jest dostatecznie częste pranie pościeli, regularne wietrzenie pomieszczeń oraz stosowanie materiałów łatwo podlegających czyszczeniu, np. lepsze są rolety niż ciężkie zasłony lub żaluzje poziome.

Astmę leczy się przede wszystkim objawowo. Przewlekły charakter choroby wymaga zwykle długotrwałej terapii i samokształcenia pacjenta. Ataki choroby są powstrzymywane poprzez stosowanie leków rozkurczających oskrzela. Stosuje się także leki przeciwzapalne.

Najpowszechniejszym sposobem podawania farmaceutyków jest metoda wziewna, dzięki której można ograniczyć niepożądane ogólnoustrojowe działania. W tym celu stosuje się inhalatory, turbuhalery, a także wykorzystuje nebulizację, tj. aplikowanie pacjentowi płynnych leków w postaci aerozolu metodą inhalacji poprzez usta, rurkę intubacyjną, bądź przez otwór tracheotomijny.

Ciężkie odmiany astmy leczy się za pomocą środków o działaniu ogólnoustrojowym, w postaci tabletek, zastrzyków, bądź kroplówek. W niektórych przypadkach stosowane są także metody fizykoterapeutyczne, psychoterapia i gimnastyka oddechowa.